Reprotoxische stoffen: hoe ga je ermee om?

Wettelijke regelingen

In Nederland is de EU richtlijn voor chemische stoffen verwerkt in het Arbeidsomstandighedenbesluit en de Arbeidsomstandighedenregeling. Daarin staan de verplichtingen en dringende adviezen aan werkgevers.

Zij moeten de werkomstandigheden van werknemers veilig houden. Ze moeten er daarom alles aan doen om blootstelling aan toxische stoffen tot het allerkleinste minimum te beperken.

Als werknemer is het verstandig om op de hoogte te zijn van de regels en jezelf zo veel mogelijk tegen blootstelling te beschermen.

CMR-stoffen

CMR-stoffen zijn toxische stoffen, die bij de overheid op de lijst van Zeer Zorgwekkende Stoffen staan. CMR-stoffen zijn:

• Carcinogene stoffen (kankerverwekkend)
• Mutagene stoffen (kunnen de genen beschadigen)
• Reprotoxische stoffen (schadelijk voor de voortplanting of het nageslacht)

Gevaar reprotoxische stoffen

Blootstelling aan reprotoxische stoffen kan leiden tot een verminderde vruchtbaarheid bij mannen en vrouwen, een miskraam of vroeggeboorte van het kind. Ook kan blootstelling aan deze stoffen schade toebrengen aan het kind bij het geven van borstvoeding.

Het is dan ook verstandig om voor, tijdens en na de zwangerschap blootstelling aan reprotoxische stoffen te vermijden.

Reprotoxische stoffen herkennen

Reprotoxische stoffen zijn op veel werkplekken aanwezig. Niet alleen bij productiebedrijven en laboratoria, maar ook in ziekenhuizen, universiteiten en hogescholen.

Ook bij schoonmaak- en onderhoudswerkzaamheden kun je daar aan blootgesteld worden. De stoffen zijn vaak verwerkt in weekmakers, lijmen, coatings, oplosmiddelen en bestrijdingsmiddelen.

Etiket bestuderen op H-zinnen

Op het etiket kun je deze stoffen herkennen aan onderstaande H-zinnen:

• H360: Kan de vruchtbaarheid of het ongeboren kind schaden;
• H360F: Kan de vruchtbaarheid schaden;
• H360D: Kan het ongeboren kind schaden;
• H360FD: Kan de vruchtbaarheid schaden. Kan het ongeboren kind schaden;
• H360Fd: Kan de vruchtbaarheid schaden. Kan mogelijk het ongeboren kind schaden;
• H360fD: Kan mogelijk de vruchtbaarheid schaden. Kan het ongeboren kind schaden;
• H361: Kan mogelijk de vruchtbaarheid of het ongeboren kind schaden;
• H361f: Kan mogelijk de vruchtbaarheid schaden;
• H361d: Kan mogelijk het ongeboren kind schaden;
• H361 fd: Kan mogelijk de vruchtbaarheid schaden. Kan mogelijk het ongeboren kind schaden;
• H362: Kan schadelijk zijn via de borstvoeding.

SZW-lijst elk half jaar controleren

Naast deze H-zinnen is het goed om twee keer per jaar de SZW-lijst te controleren. Dit is de lijst van CMR-stoffen die het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid elk halfjaar publiceert.

Deze lijst vermeldt bijvoorbeeld ethanol. Volgens REACH (Registration, Evaluation, Authorisation and Restriction of Chemicals) – de Europese regels voor chemische stoffen – is deze stof niet geclassificeerd als kankerverwekkend en giftig voor de voortplanting.

Maar in Nederland staat hij wel zo op de SZW-lijst en dus gelden voor het gebruik ervan op de werkplek strengere regels.

STOP-strategie verplicht toepassen

Als er binnen het bedrijf gewerkt wordt met CMR-stoffen zijn werkgevers verplicht de STOP-strategie te gebruiken. STOP is een afkorting van de eerste letters van de 4 stappen die de organisatie moet doorlopen:

1. Substitutie
2. Technische maatregelen
3. Organisatorische maatregelen
4. Persoonlijke beschermingsmiddelen

Substitutie

Organisaties die te maken hebben met chemische producten moeten een actueel register hebben en dit controleren op aanwezigheid van CMR-stoffen. Voor kankerverwekkende en mutagene stoffen zijn bedrijven wettelijk verplicht actief op zoek te gaan naar minder schadelijke alternatieven.

Voor de reprotoxische stoffen geldt op dit moment een dringend advies om deze te vervangen.

Technische maatregelen

Wanneer vervanging niet mogelijk is, moet een organisatie uitleggen waarom dit niet mogelijk is. En er moeten technische maatregelen genomen worden om de blootstelling aan CMR-stoffen voor de medewerkers te beperken tot het minimum.

Voorbeelden daarvan zijn:

• zorgen voor algemene ventilatie
• standaard verwerken in een zuurkast
• het plaatsen van puntafzuiging

Organisatorische maatregelen

Zelfs al worden technische maatregelen genomen, het werken met CRM-stoffen blijft riskant voor de gezondheid van de werknemer. Om blootstelling hieraan te beperken, is het raadzaam om de frequentie van de werkzaamheden te verlagen.

Een voorbeeld van een organisatorische maatregel om meerdere werknemers een bepaalde taak met een CMR-stof uit te laten voeren en de individuele blootstelling aan de stof te verminderen door aan taakroulatie te doen.

Persoonlijke bescherming

De laatste stap in de STOPstrategie is het beschikbaar stellen en gebruiken van de juiste persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM’s). Hierbij is het belangrijk dat de gebruikte middelen volledig zijn aangemeten, uitvoerig zijn getest en op de juiste manier worden gebruikt.

Een specifieke werkplekinstructiekaart kan helpen om werknemers een goede instructie te bieden om de beschermingsmiddelen op de juiste manier te gebruiken.

Extra verplichting: CMR-registratie

Is het niet mogelijk een reprotoxische stof te vervangen door een minder schadelijk alternatief, dan moet de werkgever per medewerker een registratie bijhouden van de blootstelling aan deze gevaarlijke stoffen. Deze registratie staat ook wel bekend als de CMR-registratie.

Bewaartermijn CMR-registratie

In de Europese richtlijn voor chemische stoffen staat dat werkgevers de CMR-registratie moeten bewaren tot 5 jaar na beëindiging van de blootstelling. De Nederlandse wetgeving wijkt hier van af.

In Nederland is het verplicht om de CMR-registratie te bewaren tot 40 jaar na beëindiging van de blootstelling. Hierdoor kunnen de schadelijke effecten door blootstelling aan CMR-stoffen ook op lange termijn vastgesteld worden.